Fysiek Domein

We voorkomen gezondheidsrisico’s door verontreiniging van bodem,  grondwater, lucht, geluid of externe veiligheid

Leefomgeving en milieu zijn essentieel voor een gezonde stad. Met de komst van de Omgevingswet krijgt Zwolle nieuwe verantwoordelijkheden, maar ook meer vrijheid voor lokale invulling. Het is dus van belang om goede afwegingen te maken om zo de leefomgeving bij te laten dragen aan een gezonde stad.

Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Dit is een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Dalfsen, Deventer, Hardenberg, Kampen, Olst-Wijhe, Ommen, Raalte, Staphorst, Steenwijkerland, Zwartewaterland, Zwolle en de provincie Overijssel. De OD geeft invulling aan taken op het gebied van omgevingsrecht en draagt zo effectief bij aan de kwaliteit van de leefomgeving. Enerzijds door ondersteuning van de dienstverlening aan inwoners en bedrijven op het gebied van vergunningen. Anderzijds door toezicht en handhaving op omgevingsaspecten als veiligheid, lucht, geluid, energie, afval en bodem. Door het beleggen van deze taken bij de OD is er een eenduidiger beleid omtrent leefomgeving en worden meldingen, vergunningen en toezicht & handhaving op dezelfde manier opgepakt.

Bodem en ondergrond zijn een essentieel onderdeel van een gezonde en vitale stad. Veilig gebruik van grond en grondwater zijn dan ook een belangrijk onderdeel van dit begrotingsdoel. Voor een gezonde leefomgeving is het noodzakelijk om goed om te gaan met bodem en ondergrond en het behalen van saneringsdoelstellingen. Technisch en financieel is het alleen niet altijd mogelijk om de grond(water)kwaliteit te laten voldoen aan alle gebruiksfuncties. Om de saneringsoperatie betaalbaar te houden en toch aan een schone en vitale stad te bouwen is het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal ontwikkeld. In deze aanpak staat het leveren van een bijdrage aan ruimtelijke en economische ontwikkeling centraal, waarbij schone gebieden schoon blijven, vervuilde locaties op een duurzame manier worden aangepakt en drinkwater beschermt blijft. Juist in en om het centrum van Zwolle, waar van oudsher de meeste verontreiniging zit, kan stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen door bodem- en grondwaterverontreiniging worden opgeheven. Onder de Omgevingswet wordt het gebiedsgericht grondwaterbeheer nog belangrijker, vandaar dat het Omgevingswet-proof maken van dit beleid prioriteit heeft. Zie ook doel 6.4.3.

De bouw van extra woningen en verdere ontwikkeling in de bestaande stad zorgen bij geluid voor extra uitdagingen. Geluid is een bepalende factor voor de leefomgevingskwaliteit, waarbij Zwolle kiest voor gebiedsgericht werken aan een gezonde leefomgeving. Dit houdt in dat er keuzes gemaakt worden in welke zones we meer geluid accepteren en waar we juist strengere normen hanteren. De  ruimtelijke en gezondheidsambities uit de omgevingsvisie vormen daarbij het uitgangspunt.

Smog is een begrip wat iedereen kent en waarbij men automatisch aan Azië denkt. Toch hebben we in Nederland ook niet altijd een schone lucht, terwijl dit wel van essentieel belang is voor een gezonde leefomgeving. In september 2021 heeft de WHO de advieswaarden voor schone lucht aangescherpt waar Zwolle, net als de rest van Nederland nog niet aan voldoet. Om te werken aan een schone lucht wil Zwolle  het Schone Lucht Akkoord tekenen, waarbij de komende jaren invulling gegeven gaat worden aan het verbeteren van de luchtkwaliteit. Daarnaast wordt via de Omgevingsvisie en Mobiliteitsvisie ook bijgedragen en gestreefd naar een verbeterde luchtkwaliteit.

Momenteel ligt de ontwikkeling van Lelystad Airport stil. Zwolle houdt de situatie in de gaten. Verder kijkt Zwolle samen met de regio naar het voorkomen van de negatieve effecten op de leefomgeving door de uitstoot van (ultra)fijnstof en geluid.

Bij externe veiligheid gaat het om risico’s voor de mens als gevolg van het opslaan, be- en verwerken en transport van gevaarlijke stoffen. In Zwolle wordt voorzien in het handhaven van de basisveiligheid voor Zwolse burgers, wat wil zeggen dat er nergens op het grondgebied van de gemeente veiligheidsnormen worden overschreden. Risico’s als gevolg van gevaarlijke stoffen horen echter bij het economische en maatschappelijke verkeer. In Zwolle zorgen we er wel voor dat deze risico’s passen bij het gebiedstype, zowel in de bestaande stad maar ook in de ontwikkelgebieden. We zorgen er bijvoorbeeld voor dat er geen nieuwe risicobronnen in een rustige woonwijk worden toegestaan. Indien er echter toch woongebieden in de buurt van een risicobron ontwikkeld worden dan houden we bij de ontwikkeling rekening met de risico’s en zorgen ervoor dat deze risico’s aanvaardbaar en te verantwoorden zijn.

We voorkomen gezondheidsrisico’s door verontreiniging van bodem,  grondwater, lucht, geluid of externe veiligheid, zodanig dat:

• Vergunningverlening lean en toezicht & handhaving adequaat wordt uitgevoerd.
• Voor bodem en ondergrond:
  • De kwaliteit van de ondergrond wordt afgestemd op de functie.
  • De drinkwaterwinning beschermd blijft en er voldoende schoon drinkwater beschikbaar blijft voor toekomstige generaties.
  • De bodemsaneringsoperatie uitvoerbaar blijft en probleemeigenaren worden ontzorgd.
• Geluidhinder voor bestaande woningen wordt teruggedrongen en nieuwe geluidhindersituaties worden voorkomen.
• Op 5 à 6 locaties geluidsknelpunten worden aangepakt ten behoeve van circa 350 geluidgehinderden.
• De luchtkwaliteit voldoet voor alle indicatieve stoffen aan de landelijke en Europese normen.
• Voor externe veiligheid sprake is van handhaving van de basisveiligheid (voldoen aan normen voor plaatsgebonden risico) en een aanvaardbaar groepsrisico.
• Landelijke en provinciale acties omtrent het stimuleren van sanering van asbestdaken gevolgd worden.

De lasten van € 2.475.058 zijn als volgt verdeeld: 70% omgevingsdienst, 26% bodem- en ondergrond, en 4% geluid, lucht en externe veiligheid.

Omgevingsdienst
Vanaf 2018 is een groot aantal milieutaken belegd bij de Omgevingsdienst IJsselland (OD). Het afgesproken takenpakket staat beschreven in het op 9 februari 2017 vastgestelde convenant tussen de deelnemende partners en de OD. De volgende activiteiten worden uitgevoerd:

• Uitvoeren vergunningverlening, toezicht en handhavingstaken op basis van het vergunningen, toezicht en handhavingsprogramma (VTH).
• Preventieve handhaving door voorlichting, communicatie, advisering, stimulering, zichtbaar optreden en persoonlijke benadering.
• Waar nodig wordt repressief opgetreden.
• Specialistische werkzaamheden op gebied bodem, geluid, lucht en externe veiligheid, zoals:
  • Beheren bodeminformatiesysteem en uitvoeren bevoegd gezag-taken
  • Toetsen van geluidsonderzoeken (met uitzondering van geluid van evenementen)
  • Op orde houden van zonebeheer geluid voor de industrieterreinen Marslanden, Voorst en Hessenpoort.
  • Milieu-advisering bij bouw, ruimtelijke ordening en verkeer.
  • jaarlijks monitoren van de NSL-tool (Nationale samenwerking luchtkwaliteit)
  • Het beheer van de gemeentelijke risicokaart voor externe veiligheid.

Voor 2023 heeft de OD voor de volgende (strategische) bestuurlijke thema’s een vervolg vastgelegd:

• invoering Omgevingswet;
• energie & duurzaamheid;
• zeer zorgwekkende stoffen;
• circulaire economie;
• ondermijning en bestrijding milieucriminaliteit;
• risico-gestuurd toezicht;
• veehouderij, land- en tuinbouw; op weg naar duurzame landbouw;
• actualisatie (toets) vergunningen

Momenteel wordt door de Omgevingsdienst samen met de partners gewerkt aan het programma “Samen toekomstbestendig”. Dit programma bestaat uit vijf sporen:

1. BOOST; Bedrijfsvoering Op Orde Samen Toekomstbestendig;
2. Naar een duurzame begroting;
3. Herijken financieringssystematiek;
4. Efficiency potentieel;
5. Programmering.

De uitkomsten van deze sporen zijn verwerkt in de begroting 2023 van de OD, waarmee de raad in mei 2022 heeft ingestemd.

Gemeentelijke activiteiten bodem en ondergrond
Op 15 juni 2020 is door de raad de "Uitvoeringsagenda Bodem & ondergrond 2020-2024" vastgesteld. Hierin zijn de opgaven voor de komende jaren (2020-2024) aangegeven. De activiteiten worden jaarlijks bepaald en opgenomen in de begroting.  Onderdeel van de uitvoeringsagenda zijn ook de activiteiten vanuit bevoegd gezag (die worden gefinancierd uit de decentralisatie-uitkering bodem) en het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP).
De bevoegd gezag-taken betreffen de achtergebleven taken voor het uitvoeren van het landelijk Bodemconvenant. Het deelnemen aan landelijke bijeenkomsten en werkgroepen, het gezamenlijk (provinciaal/interregionaal) uitwerken van beleidsambities en de financiële verantwoording van de ontvangen vergoedingen. Vanaf 2021 heeft Zwolle een eigen grondstromencoördinator op basis van het bestedingsvoorstel in huis. Hiermee kan een gedegen regie op grondstromen worden vormgegeven wat essentieel is om de risico’s zoveel mogelijk uit te sluiten. In 2020 is de laatste de laatste rijksbijdrage ontvangen in het kader van het Bodemconvenant 2015-2020. Deze bijdrage, inclusief het restant van 2019,  is in 2020 ingezet voor het uitvoeren en ontwikkelen van grondstromen- en bodemkwaliteitsbeleid. Voor 2022 is wederom een Decentralisatie Uitkering Bodem (de zgn. DUB-gelden) verstrekt als overgangsjaar. Op basis van de voorlopige afspraken is binnen de begroting rekening gehouden dat de bijdrage vanaf 2023 op gelijk niveau wordt doorgetrokken, waarmee jaarlijks circa €145.000 aan incidentele middelen beschikbaar is voor de uitvoering van de uitvoeringsagenda. Door het ministerie is aangegeven dat besluitvorming eind november plaatsvindt.
Vanuit het gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal (GBP), dat een looptijd heeft van nog circa 25 jaar, is jaarlijks €500.000 beschikbaar voor de aanpak van bodem- en in elkaar overlopende grondwaterverontreinigingen. De activiteiten zijn beschreven in het gebiedsbeheerplan zelf en onderdeel van de uitvoeringsagenda. Omdat de kosten jaarlijks fluctueren worden de jaarlijkse voor- en nadelen geëgaliseerd met  de reserve Gebiedsbeheerplan.

Voor 2023 zijn de volgende activiteiten opgenomen conform de uitvoeringsagenda:

Activiteiten veilig gebruik van bodem en grondwater:

• Aanpak van bodemverontreiniging:
  • Locaties met (grondwater)verontreiniging monitoren en eventueel nader onderzoeken en aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige chemische wasserij Dellen Wuijts
  • Locaties waar kwaliteit van het grondwater niet overeenstemt met de ondergrondfunctie onderzoeken en indien nodig aanpakken, bijvoorbeeld de locatie van de voormalige gasfabriek (Noordereiland), waar de huidige gehaltes nog niet voldoen voor de ondergrondfunctie “bodemenergie”
  • Onderzoek naar niet genormeerde stoffen zoals PFAS., lood etc.  Het ministerie geeft hier geen wettelijke grenzen meer voor aan zodat per gemeente bepaald mag worden wat aanvaardbaar is in het kader van bijvoorbeeld gezondheidsrisico’s.  
  • Grondstromen. Wij zijn opdrachtgever voor werken en projecten. Bij deze werken en projecten komen partijen grond vrij. Opslag en hergebruik van deze partijen grond is mogelijk en wordt vanuit het oogpunt van duurzaam hergebruik gestimuleerd. Hiervoor gelden wel strikte regels en voorwaarden.
• Beschermen van de drinkwaterwinning Engelse Werk:
  • Afstemming met Vitens en Provincie Overijssel over provinciaal beschermingsbeleid voor drinkwaterwinning zodat de maatregelen en aanpak voor de bescherming van het Engelse Werk daarin blijven passen
  • Monitoring van de kwaliteit van het grondwater rond de drinkwaterwinning Engelse Werk
  • Bronmaatregel Oostzeelaan (afvangen van verontreinigd grondwater) duurzaam in stand houden en ruimtelijk inpassen in de ontwikkeling van Spoorzone;
  • Extra maatregel realiseren (afvangen van verontreinig grondwater) en deze combineren met energiewinning voor nieuw te ontwikkelen gebouwen
• Schone grondwatervoorraden behouden:
  • Uitvoeren van het gemeentelijk bodembeleid. Dit betreft bodemactiviteiten voor zover deze niet zijn overgedragen zijn aan de Omgevingsdienst. Dit zijn vooral de taken met een beleidsmatig karakter of het beheer van financiën en verantwoorden subsidies.  
  • Bodembeleid actualiseren in kader van omgevingswet

Activiteiten opheffen stagnatie van ruimtelijke ontwikkelingen  (Technisch en financieel uitvoerbare bodemsaneringsoperatie):

• Kostenverlaging voor bodemsanering middels een gebiedsgerichte aanpak:
  • Ondergrond en gedrag van het (diepe) grondwater nader in beeld brengen (modelleren);
  • Een adaptief monitoringsplan ontwikkelen en uitvoeren voor het Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal
  • Actualiseren Gebiedsbeheerplan Zwolle Centraal: evaluatie van de grenzen, klimaatproof maken van het GBP, inpassen in de omgevingsplannen
  • Onderzoeken en uitvoeren van pilots voor natuurlijke saneringstechnieken voor grondwaterverontreiniging
• Ontzorgen van probleemeigenaren:
  • Actieve voorlichting naar probleemeigenaren (bedrijven): partijen attenderen op de (mogelijke) verontreinigingssituatie en de optie om door middel van afkoop gebruik te maken van de gebiedsgerichte aanpak
  • Overeenkomsten sluiten en onderhouden met eigenaren van grond(water)verontreinigingen
  • Basisregistratie ondergrond.

Gemeentelijke activiteiten geluid, lucht en externe veiligheid

• Afhandelen geluidsklachten wegverkeerslawaai.
• Afstemming werk-met-werk-projecten in het kader van Actieplan geluid. Het opstellen van geluidskaarten en het uitvoeren van het Actieplan geluid is een Europese verplichting. Elke 5 jaar stelt Zwolle de kaarten en het Actieplan vast. In het nu vastgestelde Actieplan van Zwolle is aangegeven dat Zwolle streeft naar de aanpak van locaties waardoor de situatie bij 350 geluidgehinderden verbetert. De gekozen aanpak is werk met werk maken en zo de kosten te verminderen. Voorbeeld: Stel dat je als gemeente aan de slag gaat met onderhoud aan een geluidswal in een potentieel knelpunt gebied onderzoek dan of je gelijk de situatie kunt verbeteren. Altijd in overleg met de bewoners want die bepalen uiteindelijk of geluid in hun situatie een knelpunt is.
• Afhandelen luchtverontreinigingsklachten (door wegverkeer, houtkachels, etc..).
• De raad heeft op 7 maart 2022 besloten om toe te treden tot het Schone Lucht Akkoord (SLA). Zwolle committeert zich aan de uitvoering van een standaardpakket van maatregelen gedurende de jaren 2023-2030. Een aantal maatregelen is reeds onderdeel van de reguliere taken ter verbetering van de lokale luchtkwaliteit; andere zijn nieuw en moeten opgepakt worden. In 2023 zullen inventarisatie en analyse inzicht geven in de reikwijdte van het takenpakket en de benodigde middelen voor uitvoering in de volgende jaren (o.a. extra inzet voor toezicht en handhaving). Voor 2023 is hiervoor een incidenteel budget van € 180.000 beschikbaar gesteld. Vanaf 2023 wordt rekening gehouden met structureel ca. € 90.000 voor extra capaciteit t.b.v. de beleidsmatige regievoering. Er wordt rekening gehouden met ten minste 0,5 fte aan extra handhavingsinspanningen vanaf 2024.   
• Volgen van de landelijke ontwikkelingen, beleidsinput, en afhandelen vragen bv. over straling 5G netwerken, gezondheidseffecten geluid/lucht etc..
• Voor externe veiligheid wordt bewaakt dat het groepsrisico past binnen de grenswaarden van het gebiedstype en zorgen dat dit openbaar, verklaarbaar en aanvaardbaar is. We anticiperen op de komst van de Omgevingswet.
• Stimuleren verwijderen asbestdaken: Eigenaren zijn aangeschreven en moeten zelf in actie komen. We volgen dit thema op provinciaal en landelijke beleid.

Bestedingsvoorstellen

• Als onderdeel van de begroting wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met structureel bestedingsvoorstel 41 "Wijzigen specialistisch takenpakket tussen OD en Zwolle".

Doel 7.3.4 Voorkomen gezondheidsrisico's

Geluidsscherm Mimosastraat
Bij de woningen langs de Mimosastraat overschrijdt de geluidsbelasting aan de gevel de landelijke plafondwaarde ten gevolge van het railverkeer op de spoorbaan van Zwolle naar Groningen/Leeuwarden. De kosten voor een saneringsscherm langs het spoor ter hoogte van de Mimosastraat worden volledig gefinancierd door het ministerie. Het scherm wordt gerealiseerd door Prorail en de betaling loopt via de gemeente.
Het aanvankelijke ontwerp kon niet worden gerealiseerd door de spoorverbreding. Inmiddels is het scherm onderdeel van het tracébesluit Zwolle Spoort en zijn de werkzaamheden geïntegreerd in de werkzaamheden aan de spoorbanen (verdubbeling). De uitvoering Zwolle-Herfte is vorig jaar gestart. Inmiddels is de uitvoering afgerond, bestaande uit het aanbrengen van een scherm tussen de sporen en raildempers in de twee nieuwe zuidelijke sporen, de iingebruikname van het nieuwe spoor en het aanpassen van het bestaande spoor. De afrekening met Prorail zal dit jaar financieel worden afgerond zodat ook de subsidieverantwoording kan worden ingediend.

Actieplan geluidsanering 2018-2023
In 2018 zijn de laatste geluidssaneringen van bestaande woningen afgerond (de zogenaamde A-lijst). Het actieplan (verplicht programma onder de nieuwe Omgevingswet) voor de aanpak van geluidhinderknelpunten is opnieuw vastgesteld voor vijf jaar. Met de nieuwe kaarten en het actieplan wordt voorkomen dat de geluidsnormen worden overschreden. Voor de uitvoering van de geluidhinderknelpunten in de periode 2018 tot 2022  is een beperkt budget van €390.000 beschikbaar waarbij er wordt uitgegaan van het maken van werk-met-werk zodat de geluidssituatie op 5 a 6 locaties voor circa 350 geluidgehinderden kan worden verbeterd. Bijdragen aan mogelijke werk-met-werk-projecten worden beoordeeld aan de hand van criteria. Tot 2022 is slechts 1 locatie aangepakt. Bij een aantal potentiële koppelkansen bleek om verschillende redenen geen match te maken om werk met werk te kunnen maken. De afgelopen jaren was het door corona ook lastiger om bewoners bij elkaar te brengen terwijl het uitgangspunt van het Actieplan is dat de bewoners het laatste woord hebben over hun woonomgeving. Het Actieplan moet in 2023 worden herzien en opnieuw worden vastgesteld. Duidelijk is dat de opzet niet succesvol meer is en er een koesrwijziging noodzakelijk is. Dit zal in 2023 worden uitgewerkt en aan de raad worden voorgelegd voor de periode 2023- 2027.
Op basis van dit nieuwe actieplan zal voor de begroting 2024 en verder ook worden beoordeeld welke financiële constructie voldoet.  

Lelystad Airport
De ontwikkeling van Lelystad Airport en Luchtvaart vraagt van de gemeente Zwolle, samen met de regio, de volle aandacht. De belangen van onze inwoners op het gebied van gezondheid en een goed leefklimaat (luchtkwaliteit, geluid) en het belang van de ontwikkeling van de stad (met name Stadshagen) wegen zwaar. De gevolgen van de nieuwe Luchtvaartnota en Luchtvaartherziening zijn voor Zwolle belangrijk. In 2021 lag er een Ontwerp Luchthavenbesluit en heeft de minister gereageerd op de zienswijzen die zijn ingediend. Het dossier is daarna controversieel verklaard in afwachting van het nieuwe kabinet. Het nieuwe kabinet zal besluiten nemen over de toekomst van de luchtvaart, de luchtruimherziening en de opening Lelystad Airport. Deze processen dienen nauwlettend gevolgd te worden om de gevolgen daarvan voor Zwolle in beeld te houden en het proces waar nodig te beïnvloeden, zowel formeel als informeel.
Op basis van de ambtelijke inzet in voorgaande jaren is de verwachting dat er jaarlijks € 32.000 aan capaciteit nodig is. Nu besloten is dat Lelystad Airport vooralsnog geen doorgang vindt, dan zou de tijdsinzet halveren (€ 16.000). Hiervoor is bij Berap 2022-2 een aanvraag voorgelegd.  

Externe veiligheid
Onder de omgevinsgwet verandert de aanpak en systematiek van de het thema externe veiligheid en gaat over in de omgevingsveiligheid. Dit betekent dat het huidige beleidskader externe veiligheid geactualiseerd zal moeten worden.  Ook zal bepaald moeten worden of de ambities en doelen uit de omgevingsgvisie aanpassing van het beleid vragen. In 2023 zal hiervoor een plan van aanpak worden opgesteld. Uitvoering en opname in het omgevingsplan zal plaatsvinden in 2024. Indien krediet noodzakelijk is zal dit in 2023 aan de raad worden voorgelegd.

Vastgestelde mutaties:

Geluidsanering

Airport Lelystad

Voorgestelde mutaties:

N.v.t.