Fysiek Domein

Zwolle zonder afval; uit het afval van vandaag ontstaan de grondstoffen van morgen

Schone straten, een gezonde en veilige leefomgeving en een duurzame aanpak. Dat is belangrijk in Zwolle. We streven naar een circulaire economie en het tegengaan van plastic soep krijgt steeds meer maatschappelijke aandacht. Beleid en wetgeving zijn daardoor in beweging. Dit leidt tot veel energie en aandacht voor afvalpreventie en goed scheiden van afval en grondstoffen.  

Samen met ROVA werkt de gemeente aan het voorkomen, slim inzamelen en het verwerken en (hoogwaardig) hergebruiken van huishoudelijk afval. Uit het afval van vandaag ontstaan immers de grondstoffen van morgen. Maar ook inwoners dragen hun steentje bij. Zij starten opruimacties, adopteren een afvalbak, ruimen het zwerfvuil in hun buurt op en scheiden het afval. Wij zijn als gemeente wettelijk verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van het huishoudelijk afval in de gemeente. Van oorsprong was deze verplichting gericht op het bevorderen van de volksgezondheid. De afgelopen decennia is de focus steeds meer komen te liggen op duurzaamheid: van afval naar grondstof en het sluiten van de circulaire grondstofketen.

In Zwolle zijn we druk bezig met het terugdringen van de hoeveelheid restafval. Immers, hoe minder restafval, hoe beter voor het milieu en de portemonnee. Uiteindelijk willen we naar een situatie dat er geen afval is, maar dat we het als grondstof voor nieuwe producten gebruiken. In de afgelopen jaren hebben de inwoners van Zwolle veel minder restafval aangeboden dan de periode daarvoor (van 239 kilo restafval per inwoner per jaar in 2012 naar 177 kilo in 2019). Als gevolg van corona zien we een terugval naar het niveau van 2016 (191 kg in 2020). In 2021 daalt de hoeveelheid restafval (181 kg per inwoner) en vanaf 2022 zien we ook voorzichtig de effecten van de verdere uitrol van het faciliteren van afvalscheiding in de compacte bouw en in de compacte buurten.
Om de doelstelling uit het grondstoffenplan, van 100 kg restafval per inwoner, te halen zijn ook de laatste stappen uit het grondstoffenplan nodig (invoering tarief op rest en flankerend beleid).

De basis voor het beleid blijft tot en met 2023 het in 2017 vastgestelde Gemeentelijk Grondstoffenplan 2017-2020, gericht op "Zwolle zonder afval" op de middellange termijn. De gemeente zet in op een duurzaam gebruik van grondstoffen en een betaalbare afvalinzameling in Zwolle. Zwolle Zonder Afval bevat de volgende hoofdlijnen:

• Grondstoffenbeleid als belangrijke pijler onder het duurzaamheidsbeleid. Naast klimaatadaptatie en de energietransitie is het grondstoffenbeleid, als instrument om te komen tot een circulaire economie, een belangrijk onderdeel van het gemeentelijk duurzaamheidsbeleid.
• Koers op vergaande reductie van de hoeveelheid restafval. Concrete doelstelling is de hoeveelheid te verbranden restafval te verminderen tot 100 kg per inwoner per jaar. Tegelijkertijd hanteren we als uitgangspunt dat er sprake blijft van een goed serviceniveau in de dienstverlening naar de Zwolse burgers en een betaalbare afvalstoffenheffing. We doen dat door de uitvoering van drie sporen: eerst faciliteren en motiveren en vervolgens financieel belonen (tarief op restafval).

Een verdere verduurzaming zorgt ook voor het betaalbaar houden van de afvalinzameling. Financiële prikkels van het Rijk zoals de Afvalstoffenbelasting en CO2-heffing zorgen voor extra urgentie om de hoeveelheid restafval terug te brengen. Om de inhoudelijke doelstelling van 100 kg restafval per inwoner per jaar te realiseren en het financieel resultaat van het product afval binnen onze begroting te verbeteren, treffen we de volgende maatregelen:

• Invoering van een financiële prikkel op fijn restafval in een Zwolse vorm (tarief op restafval). Hierbij hebben mensen die goed scheiden een financieel voordeel en betalen mensen die ondanks de voorzieningen niet goed scheiden en veel restafval aanbieden extra. De invoering van een tarief op restafval is met inbegrip van een pakket aan compenserende maatregelen voor inwoners die door specifieke omstandigheden (gezinnen met luierdragende kinderen, mensen die gebruikmaken van incontinentiemateriaal, zwerfvuilruimers en afvalbakadoptanten) meer afval produceren: het flankerende sociaal beleid. Onderdeel van dit sociaal beleid blijft de (gelimiteerde) kwijtscheldingsregeling voor mensen die leven van het sociaal minima.

Het tarief op restafval wordt per 1 januari 2023 ingevoerd. We ronden deze invoering in 2022 af. In dit kader worden Zwollenaren goed meegenomen in en geïnformeerd over wat invoering voor hen betekent. De beoogde grof restafval afname is met de invoering van limitering op grofvuil in 2021 niet gerealiseerd. De effecten hiervan zijn meegenomen in de begroting van 2023. Dit betekent een extra kostenpost voor het verwerken van grof restafval ad € 245.000. Door het limiteren van grof restafval en grof tuinafval is echter wel de fractie grof tuinafval afgenomen en is fors minder B-hout gebracht op het milieubrengstation van ROVA. Hiermee is €225.000 bespaard. Per saldo kunnen we stellen dat met het limiteren van grof restafval en grof tuinafval de excessen verdwenen zijn en de service voor de gemiddelde gebruiker op niveau gebleven is.

Inzet op bijplaatsingen
Naast het faciliteren van inwoners in het scheiden van hun afval en het vanaf 2023 invoeren van een tarief op restafval, hebben we ons in 2022 ook nadrukkelijk bezig gehouden met het onderwerp bijplaatsingen (bijgeplaatst afval naast de verzamelcontainers voor afval in de wijken en buurten). We werken in een werkgroep samen met ROVA, de mensen van toezicht openbare ruimte (TOR) en de wijkregisseurs. In 2021 en 2022 hebben we de basis op orde gebracht. Alle bijplaatsingen worden geregistreerd en opgevolgd in Arcgis. In Arcgis zetten de mensen van ROVA meldingen door aan TOR, maar kunnen ook de mensen van TOR meldingen doorzetten aan ROVA om z.s.m. op te ruimen. Het streven hierbij is om alle bijplaatsingen binnen 24 uur geregistreerd, opgepakt en opgeruimd te hebben want afval trekt nog meer afval aan.  Samen werken we per hotspot (de top 15 per kwartaal) aan een passende interventie.
Deze aanpak en de interventiemenukaart wordt nu beproefd. Dit kan leiden tot nieuw beleid op dit gebied.

Financiering
Het voorgestelde pakket aan maatregelen gaat leiden tot een substantiële verbetering van het financieel resultaat van het product Afval. Er is nog geen sprake van een structureel sluitend perspectief. Dit is deels verklaarbaar door de gekozen zachte landing (eerste stap in verminderen hoeveelheid gratis grof afval en gratis tuinzakken en de flankerende maatregelen voor specifieke huishoudens), het niet extra (boven inflatieniveau) verhogen van de afvaltarieven en onzekerheden op de afvalmarkt.

Zwolle zonder afval; uit het afval van vandaag ontstaan de grondstoffen van morgen, zodanig dat:

• We voldoen aan de zorgplicht voor afval en de volksgezondheid gewaarborgd blijft.
• De hoeveelheid restafval wordt gehalveerd tot maximaal 100 kg per inwoner per jaar.
• De scheiding van restafval en herbruikbare grondstoffen toeneemt.
• De kosten voor de Zwollenaren gemiddeld niet meer stijgen dan de inflatie: duurzamer, maar niet duurder.
• De hoeveelheid zwerfafval niet toeneemt en bij voorkeur afneemt.
• We een bijdrage leveren aan een circulaire economie in bredere zin dan de formele rol van de gemeente ten aanzien van huishoudelijk afval

Activiteiten afvalpreventie en hergebruik grondstoffen

• We ronden begin 2023 het Grondstoffenplan 2017-2022 af en sturen direct bij waar nodig (puntjes op de i).
• We stellen, in samenwerking met ROVA, in 2023 een nieuw grondstoffenplan op voor de komende jaren.
• We brengen met het nieuwe GGP ook in kaart wat de gevolgen zijn van de groei van de stad ten aanzien van het afval- en grondstoffenbeleid (is bijsturing op specifieke gebieden nodig?).
• We ronden de doorontwikkeling van de aanpak en het voorkomen van bijplaatsingen af en implementeren deze aanpak. Uitgangspunt is een intensieve samenwerking tussen gemeente (beleidsinhoud, toezicht en handhaving), ROVA, maar ook partners als woningcorporaties. De nadruk ligt op de aanpak van 'hotspots'. Dit kan in 2023 leiden tot nieuw beleid.
• We zetten met ROVA, de VNG en de NVRD in op beïnvloeding van landelijk beleid om de grondstofketens te sluiten. Dit gaat verder dan de formele verantwoordelijkheid van de gemeente. Het gaat dan bijvoorbeeld om het aanscherpen van de verantwoordelijkheid van producenten.
• Samen met ROVA nemen we de inwoners mee in de effecten van de invoering van het tarief op restafval. We bieden hierbij ook hulp (afvalcoach) aan inwoners die moeite hebben om het restafval te verminderen.
• We verstevigen de activiteiten van WaardeRing uit tot een regionaal ambachtscentrum. Dit in samenwerking met de gemeenten Ommen, Dalfsen, Staphorst en Zwartewaterland. En met de kernpartners Windesheim, Cybap, Natuur en Milieu Overijssel, De Twijn, Thorbecke Scholengemeenschap, ROVA en stichting Kringloop Zwolle.  
• We voeren in 2023 het raadsbesluit uit voor de invoering van de ja/ja sticker voor het tegengaan van ongeadresseerd reclamedrukwerk.  

Doel 7.3.1 Grondstoffen