Weerstandsvermogen en risico's

Inleiding
De paragraaf weerstandsvermogen en risicomanagement gaat over de risico’s die uitvoering van het gemeentelijk beleid met zich meebrengt. De nota weerstandsvermogen en risicomanagement 2018 is het beleidskader voor deze paragraaf. Hierin liggen de te hanteren uitgangspunten bij het opstellen van de risico-inventarisatie en de kaders voor het beoordelen van het weerstandsvermogen vast. Ook de hoogte van de algemene concernreserve is daarin opgenomen.

De gemeente Zwolle wil over voldoende middelen beschikken om onvoorziene gebeurtenissen op te vangen, zonder genoodzaakt te zijn om direct in te grijpen in de begroting en daarmee in het gemeentelijke beleid. Hiertoe wordt tweemaal per jaar geïnventariseerd welke financiële risico’s de gemeente loopt, waarvoor geen beheersmaatregelen of voorzieningen zijn getroffen en geen verzekering is afgesloten. Op basis hiervan wordt door middel van kansbepaling de benodigde weerstandscapaciteit bepaald en afgezet tegen de beschikbare weerstandscapaciteit. Als normratio (= verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit) houden we 0,8 aan. Binnen de bandbreedte 0,6 tot 1,0 is geen directe actie noodzakelijk, daarbuiten wel.

De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft inzicht in:

• Het beleidskader;
• Een inventarisatie van de risico’s;
• Een inventarisatie van de benodigde en de beschikbare weerstandscapaciteit.

De beoordeling van de relatie tussen benodigd en beschikbaar weerstandscapaciteit (het weerstandsvermogen) en de voorgeschreven kengetallen (netto schuldquote, solvabiliteitsratio, grondexploitatie, structurele exploitatieruimte en belastingcapaciteit).
De inventarisatie van de risico’s heeft plaatsgevonden met september 2022 als peilmaand. In deze paragraaf zijn de openbare risico’s opgenomen, met een bijbehorende overzicht. In dit overzicht is ook het totaalbedrag opgenomen voor de vertrouwelijke risico’s. Risico’s die conform de WOB als vertrouwelijk zijn betiteld, zijn vertrouwelijk separaat aan de Raad beschikbaar gesteld.
De paragraaf geeft geen inzicht in het gevoerde risicomanagement. Dat is het beleid over het voorkomen, minimaliseren en beheersen van risico’s. Hieraan is binnen de diverse programma’s en afzonderlijke raadsstukken aandacht besteed.

De inventarisatie met een totaal van € 51.4 miljoen aan gewogen risico's kent diverse onderdelen. Onderstaand overzicht geeft daartoe een financieel beeld.

(bedragen x €1.000)

Gevolgen toenemende inflatie en kostenstijgingen / oorlog in Oekraïne
De hoge inflatie en toenemende kostenstijgingen (bij energie, grondstoffen, arbeidsmarkt etc) heeft een verhoogd risico bij de uitvoering van de begroting. In de informatienota Rapportage extreme prijsontwikkelingen in 2022 is een toelichting gegeven op de huidige stand van zaken, waaronder een verantwoording tot en met september over het inzetten van de mandaatregeling door de directeur financiën zoals die op 11 juli door de raad is vastgesteld via de beslisnota Handelingsperspectief 2022.
Door beheermaatregelen, nog lopende contractafspraken en uitstel vanwege leveringsproblemen zijn de echte problemen nog niet zichtbaar. We merken dat er geleidelijk aan bij meer projecten budget problemen ontstaan.
We verwachten dat het einde van de kostenstijgingen nog niet in zicht is, de hoge kostprijzen, aangewakkerd door de tekorten aan gas, gaan doorwerken in nieuw af te sluiten CAO’s. Ook bij ondernemingen (zoals midden- en kleinbedrijven) ontstaan exploitatieproblemen.
De prijsstijgingen raken de gemeente in de volle breedte, voor een deel ontvangen we mogelijk compensatie via het gemeentefonds, maar de verwachting is dat dit bij lange na niet toereikend zal zijn om de extra kosten op te vangen. Voor  stijgende energieprijzen die een direct effect hebben op onze begroting zetten we in 2022 de in de eerste beleidsrapportage 2022 opgenomen stelpost van € 1,5 miljoen in. Voor de begroting 2023 ramen we in de begroting 2023 een stelpost € 2,5 miljoen voor het mogelijke effect van hogere directe energiekosten op de begroting en budgetoverschrijdingen op projecten.  Eind 2022 wordt een besluit genomen over een verlenging van de mandaatregeling van de directeur financiën om budgetoverschrijdingen tot € 250.000 goed te keuren.
Ook voor de uitvoering en nog te ontwikkelen projecten heeft de prijsstijging grote gevolgen. Vooral in de bouw en infra zijn de prijsstijgingen aanhoudend hoog, circa 20% gemiddeld.  Maar ook in de andere gemeentelijke sectoren zal de prijsstijging te voelen te zijn. Dit legt een druk op de beschikbare- en toekomstige budgetten. De komende tijd zullen contracten moeten worden verlengd, aanbestedingen voor nieuwe projecten moeten worden gedaan.

Daarnaast zien we dat we de laatste jaren steeds vaker geconfronteerd worden crisissen waarvan de effecten niet zijn te kwantificeren in een risicobedrag. Deze situatie geeft aanleiding meer weerstandsvermogen aan te houden dan de afgesproken norm van 80%. Voorlopig houden we de beschikbare ruimte in het weerstandsvermogen aan, door uit te gaan van een weerstandsratio van 120%.

Naast het effect van de prijsstijgingen op de projecten zien we ook dat de schaarste aan grondstoffen en beschikbaarheid van personeel ertoe leiden dat projecten een langere doorlooptijd gaan krijgen aangezien deze factoren van grote invloed zijn op de termijn waarbinnen een project gerealiseerd kan worden.