Fysiek Domein

We onderzoeken en koesteren het Zwolse erfgoed en zetten het in als één van de leidende en inspirerende thema's bij ruimtelijke ontwikkelingen

Zwolle is rijk aan erfgoed. Dat is een belangrijke (ruimtelijke) kwaliteit. Zwolle behoort tot de grote monumentengemeenten in Nederland. Er zijn 481 rijksmonumenten, 1 archeologisch rijksmonument en 294 gemeentelijke monumenten. De historische binnenstad met een aangrenzende singelrand zijn aangewezen als beschermd stadsgezicht. Daarnaast zijn er vele gebouwen, objecten en structuren die vanuit hun cultuurhistorische waarde Zwolle tot Zwolle maken. Hier laten we zo veel mogelijk Zwollenaren en bezoekers van genieten (zie doel 5.2.2.). Ons erfgoed onderscheid ons van andere plaatsen en is medebepalend als aantrekkelijke vestigingsfactor. Het vertelt over onze bewoningsgeschiedenis en vormt een creatieve verbinding vanuit ons verleden als een inspirerende bron voor het heden en voor de toekomst. Het is daarom van groot belang om ons erfgoed op een goede manier in stand te houden door restauratie, onderhoud en passende wijzigingen. Zodoende blijft ons erfgoed toekomstgericht en toekomstbestendig. Daarnaast leveren archeologisch en bouwhistorisch onderzoek nieuwe inzichten op over onze mooie historie en zijn ze regelmatig de enige bron voor onze geschiedschrijving. We koesteren daarom ons erfgoed, doen er onderzoek naar en zorgen samen met onze partners in de stad voor een duurzame instandhouding. Ons erfgoed vormt een leidend en inspirerend principe in ruimtelijke ontwikkelingen en om dat te behouden gaan we een nieuwe erfgoedvisie opstellen.

We onderzoeken en koesteren het Zwolse erfgoed en zetten het in als één van de leidende en inspirerend thema's bij ruimtelijke ontwikkelingen, zodanig dat:

• de monumentale- en cultuurhistorische waarden in Zwolle in stand worden gehouden en de kwaliteit behouden blijft of wordt versterkt.
• het beheer en behoud van het archeologisch bodemarchief op een goede manier plaatsvindt.
• de eigenheid van de plek inspirerend is bij ontwikkelingen en daarmee bijdraagt aan een betere (ruimtelijke) belevingswaarde.
• door archeologisch en bouwhistorisch onderzoek de waarde van het Zwolse erfgoed beter kan worden geduid.
• de onderzoeksresultaten richtinggevend zijn voor planaanpassingen en ontwikkelingen.

Advisering ten aanzien van monumenten, archeologische en cultuurhistorische waarden
(Bouw)planadvisering ten aanzien van monumenten, archeologische en cultuurhistorische waarden is onze kernactiviteit. Het Zwolse historisch kleurbeleid is daar onderdeel van. Monumenteigenaren in Zwolle kunnen blijven rekenen op professionele adviezen en begeleiding van hun (bouw)plannen. En op de financiële ondersteuning in de hogere dan reguliere onderhoudskosten aan hun gemeentelijk monument als gevolg van detaillering en materiaalgebruik. De taken omvatten onder andere:

• Advisering omgevingsvergunningen inzake wijzigingen aan een monument.
• Advisering omgevingsvergunningen inzake cultuurhistorische waarden.
• Advisering omgevingsvergunningen inzake archeologische waarden.
• Begeleiding uitvoering werkzaamheden en restauraties.
• Advisering subsidies gemeentelijke monumenten.
• Beleidsadvisering.
• (laten) uitvoeren van bouwhistorisch onderzoek.
• Uitvoeren van archeologisch onderzoek.
• Beheer archeologisch depot.
• Advisering inzake excessieve opgravingskosten.
• Archeologietaken als bevoegd gezag (beoordelen programma's van eisen, rapporten en dergelijke).
• Synthese van onderzoeksresultaten.
• Advisering en input in ANNO.

Archeologisch onderzoek
In geval van bodemverstoring in archeologisch waardevolle gebieden vindt overeenkomstig wetgeving en archeologiebeleid archeologisch onderzoek (incl. uitwerking) plaats, veelal door het gemeentelijke team archeologie. Door een jarenlange traditie van stadsarcheologie is uitvoering gegeven aan de zorg om het archeologisch erfgoed en het beheer van het bodemarchief. Onderzoek vindt veelal plaats in het kader van nieuwe initiatieven en voor rekening van initiatiefnemers conform de Maltawetgeving. De resultaten van al dit onderzoek zijn, erfgoed breed, van grote waarde voor de samenleving. Dit wordt benadruk in het Europese Verdrag (en Rijksprogramma) van Faro.
Sinds mei 2022 is er binnen het museum ANNO een publieksruimte aanwezig met daarin een Erfgoedlab. In deze ruimte worden de verhalen van Zwolle vanuit de disciplines Archeologie en Bouwhistorie gepresenteerd. In het Erfgoedlab zijn de archeologen daadwerkelijk aan het werk en kunnen ook geïnteresseerden op gezette tijden deelnemen aan het onderzoek. Op de locatie van het museum ANNO bevindt zich ook het gemeentelijk archeologisch depot voor bodemvondsten. Hier worden alle vondsten onder wettelijke verplichte klimaatcondities (Erfgoedwet) bewaard. Onderdeel van dit depot is ook de digitale toegankelijkheid, waar hard aan wordt gewerkt.
Speciale aandacht wordt er dit jaar besteed aan de actualisatie van de Archeologische Waardenkaart waarbij ook de waterbodems worden opgenomen.

Inmiddels bestaan er archeologische samenwerkingsverbanden met onze buurgemeenten Hattem, Zwartewaterland en Kampen en is er overleg over samenwerking met de gemeente Staphorst. Gemeentegrenzen zijn ooit getrokken, maar natuurlijke landschappen en daaraan gerelateerde archeologische sporen lopen door. Om het verhaal van het archeologisch erfgoed te kunnen begrijpen is het kijken naar een gebied in een groter verband van belang.

Gemeentelijke monumentenlijst
In Zwolle staan veel bijzondere gebouwen. Een deel daarvan is aangewezen als monument. Een groot deel nog niet, terwijl er wel sprake is aanwezige monumentale waarden. Middels een meerjarig project wordt de lijst met gemeentelijke monumenten, na zorgvuldige inventarisaties, uitgebreidt tot een representatieve gemeentelijke monumentenlijst. Wij zetten in op afronding het volgende thema voor de uitbreiding van de gemeentelijke monumentenlijst; wederopbouw en op het opstarten van het thema historische winkelpuien. Ook wordt gewerkt aan inventarisaties van volgende thema's.

Subsidies gemeentelijke monumenten
Monumenteigenaren in Zwolle kunnen rekenen op financiële ondersteuning voor de hogere dan reguliere onderhoudskosten aan hun monument als gevolg van bijvoorbeeld detaillering en materiaalgebruik, voor restauratie en ten aanzien van kleurhistorie op grond van de Subsidieverordening Stedelijke Vernieuwing.

Cultuurhistorie
Sinds 2012 is het wettelijk verplicht om de cultuurhistorische waarden (niet als monument beschermde historische bebouwing, landschappelijke structuren etc.) in beeld te brengen, af te wegen en te verankeren in  bestemmingsplannen. Na afronding van de gemeentebrede inventarisatie en initiërende besluitvorming hebben wij belangrijke cultuurhistorische en bouwhistorische waarden de wettelijk vereiste plek in de bestemmingsplannen gegeven. In 2023 richten wij ons op het nader onderzoek of gevelensembles in de gemeente Zwolle vanuit het perspectief van een meer historisch stedenbouwkundige grondslag als nieuwe (cultuurhistorische) categorie kunnen worden geïnventariseerd en gewaardeerd (raad 13 juni 2022).

Erfgoedvisie
Op 24 januari 2000 werd het Zwolse monumentenbeleid vastgesteld. Het ruim twintig jaar oude vigerende beleid met de uiteindelijke naam ‘Dynamiek van Oud & Nieuw – Zwols monumenten- en archeologiebeleid na de eeuwwisseling’ wordt geactualiseerd. In de begroting 2022 zijn middelen beschikbaar gesteld om een nieuwe ErfgoedVisie op te stellen. In 2023 richten wij ons op het vaststellen van een nieuwe ErfgoedVisie.

Bestedingsvoorstellen
Als onderdeel van de begroting wordt ter uitvoering van dit doel voorgesteld om in te stemmen met het structureel bestedingsvoorstel 22 "Uitbreiding Beheer, Erfgoed en Gebouwen en incidenteel bestedingsvoorstel 39 "Uitbreiding Beheer, Erfgoed en Gebouwen".

Doel 6.1.4 Erfgoed

Excessieve uitgaven archeologie
Archeologische kosten van bodemverstoringen komen op basis van de wettelijke regeling voor rekening van de gemeente wanneer deze redelijkerwijs niet of niet geheel ten laste van de veroorzaker behoren te blijven (excessieve kosten). De excessieve kosten worden voldaan conform de Regeling Excessieve Opgravingskosten Zwolle. Daarmee wordt o.a. voorkomen dat ad hoc een beroep op de algemene middelen wordt gedaan en (bouw)plannen onnodig lang worden vertraagd. Jaarlijks wordt circa 9.000 euro aan de reserve toegevoegd. Dit bedrag wordt jaarlijks door het Rijk beschikbaar gesteld als tegemoetkoming in de excessieve kosten.

Vastgestelde mutaties:

Excessieve uitgaven archelogie

Beeldengroep Van der Capellen

Overige projecten monumentenzorg

Voorgestelde mutaties:

n.v.t.