Fysiek Domein

We bevorderen dat Zwolle op termijn energieneutraal is

Het landelijk Klimaatakkoord (in 2019 ondertekend door de VNG) vormt de basis voor de energietransitie in Zwolle. Wij volgen het tijdspad en ritme van het Klimaatakkoord om zo aan te sluiten bij regelgeving en subsidie-trajecten en om in communicatie naar inwoners onze boodschap uit te dragen lijn met het Klimaatakkoord. In het ambitiedocument ‘Zwolle geeft je energie’ (2017) is bepaald dat Zwolle uiterlijk in 2050 energieneutraal wil zijn. In het nieuwe coalitieakkoord van juni 2022 heeft het college deze ambitie aangescherpt en uitgesproken al in 2040 energieneutraal te willen zijn.
In 2017 is met de raad afgesproken dat in 2025 de hoeveelheid CO2-uitstoot in vergelijking met 1990 25% lager ligt en dat we 25% van de totale energievraag op duurzame wijze opwekken. Streven is dit zo te realiseren dat er ook sociaal economische meerwaarde ontstaat voor de inwoners van Zwolle. Bij Criteria staat de verdere uitwerking van deze doelstellingen.

Het behalen van deze doelstellingen betekent een transitie waarin we afhankelijk zijn van de inzet van en samenwerking met veel partijen, de ontwikkeling van innovatie en wetgeving en de beschikbaarheid van kennis, draagvlak en investeringsbereidheid. Waar we staan is weergegeven in de Zwolse Energiemonitor. Uit de Energiemonitor en uit de (als bijlage bij deze begroting gevoegde) Leeswijzer en Samenvatting daarvan blijkt dat we in Zwolle goed op weg zijn met de energietransitie. De daling van de CO2-uitstoot is ingezet en is in lijn met de doelstelling. Van de doelstelling duurzame energie-opwek is nu iets meer dan de helft gerealiseerd of zit in de pijplijn. De toekomst zal uitwijzen hoe enerzijds corona en anderzijds de hoge energieprijzen effect (gaan) hebben op deze trends. We leren dat deze resultaten alleen in intensieve samenwerking met inwoners, woningcorporaties, ondernemers en vele andere betrokken partijen te bereiken zijn. Dit is arbeidsintensief en tegelijkertijd leren we nu welke aanpak werkt.

In deze begroting zijn de activiteiten voor 2023 opgenomen en onderverdeeld in twee pijlers:  pijler Gebouwde omgeving en pijler Grootschalige energie infrastructuur voor opwek. Het betreft het realiseren van ambities die al zijn vastgesteld door College en Raad en beschreven in de Aangescherpte Strategie Energietransitie van september 2020.
De financiële omvang van het programma is afgelopen jaren toegenomen en zal dat de komende jaren ook doen. De gevraagde financiële inzet van de gemeente is de basisinzet. Deze is mede nodig is om extra gelden binnen te halen vanuit het Rijk en Europa. Hiermee kunnen we gemeentelijke co-financiering aantonen en projecten gereed krijgen voor goede subsidie-aanvragen. De structurele middelen in deze begroting zijn bedoeld voor continuering van de huidige koers van het programma. Daarnaast zijn in het coalitieakkoord van juni 2022 en via het Rijk extra middelen voor de energietransitie beschikbaar gekomen. Gezien de stijgende energieprijzen worden deze middelen vooral ingezet op besparen in de gebouwde omgeving voor kwetsbare doelgroepen.

We bevorderen dat Zwolle op termijn energieneutraal is, zodanig dat:  

• Er een verschuiving plaatsvindt van een energiehuishouding die gebruik maakt van fossiele brandstoffen naar een energiehuishouding die gebruik maakt van hernieuwbare bronnen waarbij het energieverbruik van gas en elektra afneemt en het % duurzaam opgewekte energie stijgt.
• In 2025 de hoeveelheid CO2-uitstoot in vergelijking met 1990 25% lager ligt en dat we 25% van de totale energievraag op duurzame wijze opwekken (plan van aanpak)
• Voor de gebouwde omgeving:
  • In de periode 2015 - 2025 minimaal 25% energiebesparing wordt gerealiseerd, ofwel een verlaging van het energiegebruik (achter de meter) van 1,6 PJoule per jaar.
  • de gemeentelijke organisatie per 2030 energieneutraal is.
• Voor grootschalige duurzame opwek:

• Bij het beoogde doel van 25% reductie de uitstoot in 2025 maximaal 375 kton bedraagt (exclusief vervoer en vervoer) ten opzichte van de 500 kton in 1990.
• In 2025 van het resterende energieverbruik van 4,8 PJ per jaar, minimaal 25% (1,2 PJ per jaar) grootschalig duurzaam wordt opgewekt, hetgeen leidt tot een vermindering van CO2 uitstoot ter waarde van circa 125 kiloton.

• Energie wordt ingezet als motor voor een toekomstbestendige ontwikkeling, waarbij wordt gewerkt aan én de verlaging van de CO2-uitstoot én gebieden waardevol worden en blijven en waarbij de (regionale en lokale) economie én de sociale infrastructuur van Zwolle en regio wordt versterkt (realiseren van sociaal-economische meerwaarde).

Voor de uitvoering van het programmaplan Energietransitie is vanaf 2020 een deel van het budget structureel opgenomen in de begroting. Daarnaast zijn bij voorgaande begrotingen en de begroting voor 2023 incidentele middelen per jaar beschikbaar gesteld. Vanaf 2024 wordt een deel van deze incidentele middelen op basis van besluit coalitieakkoord eveneens structureel ingebed in de begroting.  

In de begroting 2023 is structureel een budget beschikbaar van € 699.676 (€ 600.000 capaciteit, € 82.500 budget derden en € 17.000 budget duurzaamheid algemeen). Vanuit het structurele budget wordt een deel van de capaciteit gedekt.  Het gaat daarbij om inzet van programmamanagement, secretaris, ondersteuning, coördinatie gebouwde omgeving/warmte etc. De overige capaciteit (o.a. Vastgoed, communicatie, uitvoering) wordt gedekt uit de incidenteel beschikbaar gestelde bedragen. Binnen de structurele begroting is daarnaast een beperkt uitvoeringsbudget voor kosten derden beschikbaar, dat wordt ingezet voor lokale initiatieven en het DuurzaamBouwloket. Onder doel 9.1.4 is daarnaast een bedrag van € 349.272 opgenomen ter dekking van de overhead.

Voor 2023 was al via eerdere besluitvorming € 1,3 mln. aan incidentele middelen beschikbaar gesteld. Deze middelen worden ingezet voor de dekking van de overige capaciteit en uitvoeringskosten.  Bij de begroting 2023 zijn de volgende incidentele middelen voor 2023 toegekend:

• Vanuit het coalitieakkoord € 1.000.000 voor de bestrijding van Energiearmoede (eveneens € 1 mln. bij begroting 2024 en 2025)
• Incidentele middelen van € 1.400.000. De verwachting is dat dit bedrag via een decentralisatie uitkering rijk bij de septembercirculaire weer kan worden toegevoegd aan de algemene middelen. De rijksmiddelen worden beschikbaar gesteld voor ondersteuning organisatie energietransitie bij de uitvoering van het klimaatakkoord.

Totaal is daarmee € 4,4 mln. (€ 699.676 structureel en € 3.700.000 incidenteel) aan budget beschikbaar op dit doel (zie ook de financiële tabel) voor de uitvoering van het programmaplan 2023. De incidentele middelen worden in de reserve nutvw gestort.
Naast deze gemeentelijke middelen worden waar mogelijk aanvullende middelen van derden aangetrokken zoals de huidige subsidies RREW, PAW, Wijkuitvoeringsplannen etc.  

Voor 2022 zijn vanuit het rijk extra beschikbaar gekomen:

• Via de meicirculaire een decentralisatie-uitkering van € 723.000 voor ondersteuning organisatie energietransitie gemeente Zwolle voor uitvoering klimaatakkoord
• Een rijkssubsidie specifieke uitkering (SPUK) van € 2,23 mio voor het verlagen van de energierekening voor kwetsbare groepen (huiseigenaren met een laag besteedbaar inkomen). Het raadsvoorstel hiervoor ligt in september bij de raad.

De besteding van deze middelen zal starten in 2022 en doorlopen in 2023.

De uitvoering wordt programmatisch opgepakt en staat beschreven onder de toelichting kredieten.

Doel 6.4.1 Energie

Programmaplan energietransitie
In 2023 zullen de werkzaamheden programmaplan energietransitie gecontinueerd worden. Het programma bestaat uit de eerder genoemde pijlers.
De Gebouwde omgeving, waaronder:

• Stadsbreed besparen en isoleren in de gebouwde omgeving·
• Warmtetransitie, dat wil zeggen de overgang van de warmtevoorziening van de stad op hernieuwbare warmtebronnen (in plaats van aardgas)
• Naast de stadsbrede aanpak focus op initiatieven van inwoners en bedrijven en drie prioritaire wijken Holtenbroek, Aa-landen en Berkum

Grootschalige energie infrastructuur voor opwek, waaronder:

• faciliteren realisatie van projecten voor opwek van zon- en windenergie
• ondersteunen van innovatieve initiatieven m.b.t. groen gas, de opslag en omzetting naar bijvoorbeeld waterstof
• beperken van effecten van weinig aansluitcapaciteit op het elektriciteitsnet

De activiteiten voor 2023 liggen in het verlengde van die in de voorgaande jaren, waarbij we de belangrijkste focuspunten hieronder benoemen.

PIJLER GEBOUWDE OMGEVING: aanjagen warmtetransitie

Regie warmtetransitie
Om regie te kunnen voeren in de warmtetransitie onderzoeken we de mogelijkheid voor het oprichten van een warmtebedrijf en de rol van de gemeente daarin. We leggen in het voorjaar van 2023 een besluit voor aan de gemeenteraad en bereiden dat zorgvuldig voor met partners, college en raad. In 2023 lopen we onze transitievisie warmte na (APK) en actualiseren deze waar nodig. We trekken lessen uit onze wijkaanpakken om stadsbrede uitgangspunten op te stellen en stadsbrede regie te kunnen voeren en bekijken hoe we energie-initiatieven in de stad maximaal kunnen steunen binnen de beschikbare middelen. We zetten daarnaast in op de doorontwikkeling van de energietransitie in Berkum, Holtenbroek en Aalanden. Voor de uitvoering van deze onderdelen begroten we €1.000.000 uit de extra middelen voor 2023.

Energietransitie in prioritaire wijken Holtenbroek, Aa-landen en Berkum
Tot 2030 hebben we een opgave om 10.000 tot 12.000 woningen van het gas af te krijgen. In de transitievisie warmte is opgenomen dat we beginnen met de warmtetransitie in prioritaire wijken Berkum, Holtenbroek en Aa-landen.

Berkum
In Berkum wordt in 2023 de keuze gemaakt voor het alternatief voor aardgas in de wijk door het opstellen van een wijkuitvoeringsplan met de inwoners. Hiervoor is vanaf 2021 de communicatie en gebiedsproces opgestart. In de projectruimte in wijkcentrum de Weijenbelt is een projectruimte ingericht waar inwoners kunnen binnenlopen. De samenwerking met het consortium bedrijven wordt voortgezet en inwoners kunnen de PAW subsidie blijven gebruiken als extra stimulans om te verduurzamen.  

Holtenbroek en Aa-landen
In 2023 zetten we in op de doorontwikkeling van de eerste fase van de warmteketen in Holtenbroek. Dit gaat om de aansluiting van 3000 tot 5000 woningen op een warmtenet primair gevoed door een geothermiebron. We richten ons voor de ontwikkeling van de warmteketen op het maken van afspraken met grotere warmteafnemers in deze twee wijken (scholen, woningbouwcorporaties, gemeentelijk vastgoed) en herontwikkelingen (Zwarte Waterzone, Zwartewaterallee). Op termijn zien we kansen om ook een deel van Dieze hierin te betrekken.
Ook de ontwikkeling van de geothermiebron zetten we door. Hiervoor doen we mee aan het Europese onderzoeksproject RESULT. In 2023 gaan we door met nadere geologische onderzoeken, technische uitwerking, de definitieve locatiekeuze, vergunningaanvragen en een SDE-aanvraag. Bij positieve tussentijdse besluiten volgt in 2023 een investeringsbeslissing door het consortium voor het uitvoeren van een proefboring. Om de transitie naar aardgasloze wijken in zijn geheel te kunnen maken zijn we bezig om met inwoners een wijkuitvoeringsplan op te stellen voor Holtenbroek en Aa-landen. Deze worden als ze gereed zijn ter besluitvorming voorgelegd aan de raad.

PIJLER GEBOUWDE OMGEVING: aanjagen besparen en isoleren
Door de hoge energieprijzen voelen steeds meer Zwollenaren de noodzaak om zuinig te zijn met energie. Vanuit het programmaonderdeel Gebouwde Omgeving stimuleren we energiebesparing door isoleren en energiezuinige installaties in bestaande woningen, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Dit doen we op verschillende manieren, transparant, en met oog voor individuele situaties. Hierbij zetten we de ingezette activiteiten voort en zetten we extra in op het realiseren van het Zwols isolatieprogramma voor woningen en bedrijven.

Doorgaan met ondersteuning van bewoners en bewonersinitiatieven
We blijven onze inwoners en bedrijven ondersteunen met besparen en isoleren. Dit doen we door het stimuleren van ander gedrag, isoleren en zelf energie op te wekken. Via alle communicatiekanalen en alle samenwerkingspartners brengen we deze boodschap voor het voetlicht. Het doel is om zoveel mogelijk inwoners van Zwolle laagdrempelig te informeren en handelingsperspectief te bieden.
Het Duurzaam Bouwloket blijft in 2023 het gratis informatiepunt voor inwoners. Het aangekondigde bedrijvenloket wordt in samenwerking met MKB Nederland in 2023 gelanceerd.
Ook in 2023 blijven wij bewonersinitiatieven ondersteunen en helpen professionaliseren. We faciliteren kennisdeling tussen de initiatieven onderling, ook door voortzetten van de Community of Practice. Ook blijven we alert op subsidies die deze beweging van onderop verder laten groeien. Het georganiseerd aanbod kwalitatief hoogwaardige bedrijven dat in Transform verband is ontwikkeld brengen we samen met de initiatieven verder.  

Zwols isolatieprogramma
We voeren een Zwols isolatieprogramma uit vanaf 2023. De uitgangspunten voor dit programma leggen we in oktober 2022 voor aan de raad. Het definitieve programma stellen we met partners op en wordt aan de raad voorgelegd in februari 2023. Het isolatieprogramma bestaat uit de volgende onderdelen:

• Oprichten Zwols verbindend platform en fysiek energieloket: Een belangrijke bouwsteen voor versnelling is de oprichting van een platform als verbindende schakel voor alle bestaande en nieuwe bewonersinitiatieven en de vragen van individuele bewoners. Dit is in aanvulling op het digitale DuurzaamBouwloket. Dat is een fysieke plek waar je binnen kunt lopen, waar meer en professionelere energiecoaches zijn om inwoners te helpen.
• Optimaal gebruik maken van isolatieprogramma van het rijk door goede proposities / projecten op te zetten samen met partners.
• Verder versterken van buurt- en wijkinitiatieven in aantal, kwaliteit, professionaliteit en inclusiviteit.
• Aanpak energie-armoede. Uitwerking energie-armoedeplan conform coalitie-akkoord (Groenlinks/Christenunie-plan). Onderdeel van deze aanpak is het doorzetten van het project om woningen te isoleren voor Zwollenaren met een slecht geïsoleerd huis en een laag besteedbaar inkomen. Voor de aanpak energiearmoede hebben we een rijkssubsidie ontvangen en benutten we de extra middelen uit het coalitie akkoord (€ 1.000.000 per jaar voor 2023, 2024 en 2025).
• Tot slot stellen we een programma op voor alle zogeheten niet-woningen, met o.a. aandacht voor de maatschappelijk vastgoed, winkels en sportverenigingen

Stimuleren energietransitie bedrijven
We ondersteunen ondernemers via ondernemersverenigingen/energiecoöperaties extra in het effenen van het pad voor bedrijven bij besparen en zon-op-dak (binnen de mogelijkheden van de netcongestie). We begroten hiervoor € 100.000. Het gaat om werven van een of meer energiemakelaars samen met ondernemersverenigingen/energie-coöperaties. Ook het aanjagen van smart energy hubs maakt onderdeel uit van de bedrijvenaanpak waarbij we helpen in het financieren van de onrendabele top door binnenhalen van externe gelden.

PIJLER GROOTSCHALIGE ENERGIE INFRASTRUCTUUR VOOR OPWEK
In juli 2021 heeft de raad ingestemd met de RES 1.0. Voor Zwolle ligt het zwaartepunt van de realisatie van de Zwolse ambities in de RES bij de eerste plan-invulling van Tolhuislanden en het afwerken van projecten die op de zgn. Duurzaam Op Land (DOL-)lijst staan.
In Tolhuislanden wordt uitwerking gegeven aan de gebiedsovereenkomst en is de concrete planinvulling vergevorderd om daarmee het gebiedsbod gestand te doen. Onderdeel van de uitwerking RES 1.0 is de verdere uitwerking van de intergemeentelijke samenwerking met de gemeenten Staphorst, Dalfsen en Zwartewaterland (ZSDZ) op het thema energie (waaronder ook biogas) en netwerkcongestie. Voor de realisatie van de Zwolse energie-ambities in de RES zijn investeringen in het energienetwerk noodzakelijk. Dit vraagt een nauwe relatie en afstemming met Enexis, Tennet en de provincie bij de realisatie van de energie-ambities. Tegelijkertijd heeft het uitbreiden van het elektriciteitsnetwerk impact op de ruimte en kan het elektriciteitsnet beperkend zijn voor onze ambities op gebied van bijvoorbeeld duurzame mobiliteit, wonen en economie. Wij zetten de al ingezette lijn voort om ook in 2023 hier regie op te voeren.
Een ander belangrijk onderdeel hiervan is de inzet van innovatieve ontwikkelingen op gebied van energie-opslag en energieconversie, deels om ook bij netcongestieproblemen door te kunnen gaan bij bijvoorbeeld de realisatie van zonnedaken op bedrijfspanden en op parkeerterreinen. We zien bedrijventerrein Hessenpoort hier als centrum voor de ontwikkeling van een Energie-Hub. Samen met bedrijven, kennispartners en provincie wordt vanuit het programma gewerkt naar projecten met hun eigen structuur en financiering.

Onderzoeken extra windgebied Haerst
We onderzoeken de mogelijkheden voor een extra zoekgebied wind met inwoners, buurgemeenten en lokale partners in 2023. We begroten hiervoor € 200.000.

Programma algemeen
We merken dat het nodig is om extra in te zetten op binnenhalen van subsidies, communicatie en lobby. We begroten hiervoor € 100.000.

Vastgestelde mutaties:

Energie incidenteel 2021

Programmabudget energie 2022

Programmabudget energie 2023

Regeling reductie energiegebruik woningen (RREW)

Programma aardgasvrije wijken (PAW) Berkum

Berkum energieneutraal 2025

Duurzaam Dieze-Oost

Assendorp energieneutraal

Verbeter-/bespaarloket energie

Warmtetransitie Zwolle

Warmtetransitie Holterbroek / Aa-landen

WUP’s Holterbroek / Aa-landen

Grootschalige energietransitie

SPUK energiearmoede

Voorgestelde mutaties:

Programmabudget energie 2023

SPUK energiearmoede